Wat is een testament?
In een testament staat de laatste wil van de overledene. In deze akte staat hoe de overledene zijn of haar nalatenschap wil verdelen. Hiermee kan onder andere zijn afgeweken van de wettelijke verdeling of een aanvulling hierop zijn gemaakt.
Is een testament van belang voor de verklaring van erfrecht?
Ja, het testament is van belang voor het opstellen van de verklaring van erfrecht. Wij controleren altijd het Centraal Testamentenregister (CTR). Als er een testament is, vragen wij dat op bij de opdrachtgever. Beschik je niet over het document, dan kunnen wij deze opvragen bij de notaris waar de akte ligt. Je hoeft dit niet zelf uit te zoeken, wij doen het altijd en geautomatiseerd.
Een testament is een notariële akte waarin staat wat de uiterste wil van de overledene is. Hierin staat wat er met de nalatenschap moet gebeuren. Dit heeft de erflater samen met de notaris besproken. Hierin staat onder andere hoe je de nalatenschap moet verdelen, wie de erfgenamen zijn, eventueel legaten en of er een executeur is. Met het testament kan de overledene hebben afgeweken van de wettelijke verdeling of kan een aanvulling zijn gemaakt op de wettelijke verdeling. Daarom is het van belang voor de verklaring van erfrecht. In de verklaring van erfrecht wordt de informatie over het testament opgenomen.
Het testament staat pas vast bij overlijden. Voor die tijd is het nog mogelijk om het te wijzigen of te herroepen door degene die het heeft opgesteld bij de notaris. De wettelijke regels zijn te vinden in de artikelen 4:42 e.v. van het Burgerlijk Wetboek.
Wat kan erin staan?
Iedereen die overlijdt laat iets na. Dit kan bijvoorbeeld zijn: geld, schulden, een huis, een auto of andere spullen. Er zijn diverse redenen om een testament te laten opmaken. Er kunnen veel verschillende bepalingen in staan. Voor de verklaring van erfrecht zijn een aantal bepalingen van belang. Bij het beoordelen van het testament kijken wij naar de volgende onderwerpen:
- De erfstelling. Hierin staan wie de erfgenamen zijn of dat er personen zijn uitgesloten;
- Of het testament nog van toepassing is, soms staan er bepalingen in die niet meer van belang zijn door een eerder overlijden;
- Of er sprake is van de wettelijke verdeling of een ouderlijke boedelverdeling;
- Een executeursbenoeming. Dat is iemand die is aangewezen om de erfenis af te handelen en bevoegd is om namens de erfgenamen te handelen;
- Zijn er legaten opgenomen. Bijvoorbeeld een geldbedrag of bepaalde spullen die aan een specifiek persoon zijn nagelaten. Als dat het geval is, informeren wij de erfgenamen hierover;
- Een tweetrapsbepaling. Deze nemen wij op in de verklaring van erfrecht en wij informeren de verwachters;
- Een uitsluitingsclausule.
Het testament is een persoonlijk document. De akte blijft altijd geldig. Tijdens het leven kan het document aangepast worden. Na het overlijden is dit niet meer mogelijk.
Om er zeker van te zijn dat wij het laatste testament opvragen en beoordelen voor de verklaring van erfrecht, controleert onze notaris het CTR. Dit kan eenvoudig en snel digitaal. Daarna vragen wij het laatst opgestelde testament op van de overledene.
Waar kan ik het opvragen?
Je kunt ook zelf opvragen of de overledene een testament had opgesteld. Alle testamenten die in Nederland zijn opgemaakt, moeten door de notaris zijn aangemeld bij een centraal register, het Centraal Testamentenregister (CTR). Let wel: de notaris geeft niet de inhoud door, die moet geheim blijven. De notaris hoeft alleen maar door te geven dat door een bepaalde persoon op een bepaalde dag een testament is gemaakt.
Het originele document blijft bij de notaris. Zolang iemand nog in leven is, kan niemand navragen of die persoon een testament heeft opgesteld. Nadat diegene is overleden kunnen de nabestaanden dit wel bij het CTR (digitaal) navragen en controleren bij welke notaris deze ligt. Het kan zijn dat die persoon al een kopie/afschrift aan iemand heeft gegeven. Daar is iedereen vrij in.
Na iemands overlijden is onze notaris, die de verklaring van erfrecht opstelt, verplicht het CTR te raadplegen. Zo controleert de notaris of de overledene een testament had gemaakt en zo ja, waar de laatste versie is opgemaakt. Op die manier bestaat de zekerheid dat een in Nederland opgemaakt testament uiteindelijk na het overlijden bekend wordt.
Kan ik afwijken van het testament?
Nee, in beginsel kun je niet afwijken van het testament van de overledene, want het bevat de laatste wil van de erflater en deze moet je respecteren. De erflater heeft bij de notaris bepaald hoe hij of zij de nalatenschap wil verdelen. Het kan voorkomen dat de situatie van de erflater is gewijzigd nadat het testament was opgesteld. Bijvoorbeeld dat er een andere partner is en dat er inmiddels kinderen zijn. Ook dan kun je niet afwijken van de uiterste wil van de overledene.
Als de erflater de akte niet heeft aangepast via de notaris naar de huidige situatie, dan is het afhankelijk van hoe het in de akte is opgenomen. Deze vervalt namelijk niet automatisch door bijvoorbeeld een echtscheiding. Er kunnen wel bepalingen zijn opgenomen die rekening houden met een eventuele echtscheiding.
Kan er iemand zijn onterfd?
Ja, via het testament kan iemand zijn onterfd, zelfs kinderen. Kinderen houden echter wel altijd recht op hun legitieme portie. Dit is de helft van wat ze normaal gesproken geërfd zouden hebben. De vordering is een vordering in geld en niet in goederen.
Wat als er geen testament is?
Als er geen testament is opgesteld, is in de wet geregeld wie de erfgenamen zijn. Als de overledene bijvoorbeeld getrouwd was of een geregistreerd partnerschap had, gaat alles naar die echtgenoot/partner. De kinderen zijn ook erfgenamen, maar kunnen hun erfdeel pas opeisen als de echtgenoot of partner ook is overleden. Zij krijgen een vordering op de langstlevende die pas opeisbaar is bij overlijden, faillissement of schuldsanering van de langstlevende.
Is er geen partner en/of kinderen? Dan gaat de nalatenschap naar de ouders en broers en zussen van de overledene. Als die er ook niet zijn gaat de erfenis naar de grootouders en ooms en tantes. En zo door. Als er helemaal niemand overblijft gaat de erfenis naar de Staat.
Een codicil
Voor de verklaring van erfrecht is een codicil alleen van belang als deze vóór 2003 is opgesteld. Dan kan er namelijk een executeursbenoeming in zijn opgenomen. Na 2003 kan dat alleen via een testament.
Een codicil hoeft niet bij een notaris opgesteld te worden. De overledene kan deze zelf opstellen. Daarnaast is het codicil ook niet ingeschreven in een centraal register. Het gaat niet over hoe je de erfenis moet verdelen maar over de praktische zaken. Bijvoorbeeld over de wensen omtrent de begrafenis of crematie van de overledene. Daarnaast kunnen bepaalde voorwerpen zijn nagelaten met een codicil. Het is niet mogelijk om de verdeling van de hele nalatenschap hierin op te nemen. Dat moet in een testament, via de notaris.
Het codicil is in de wet geregeld in artikel 4:97 van het Burgerlijk Wetboek. Het document moet aan een aantal vereisten voldoen, anders is het niet geldig. Het document moet volledig met de hand geschreven zijn, gedagtekend (van een datum voorzien) en ondertekend. Het is dus niet toegestaan om het door een ander te laten schrijven of – bijvoorbeeld – op een computer te maken. Dan is het niet geldig.
Het codicil wordt ook niet ingeschreven in het CTR. Daardoor kan het gebeuren dat de erfgenamen niet op de hoogte zijn van het document en de nalatenschap verdelen zonder daar rekening mee te houden. Om dat te voorkomen zal de erflater in ieder geval één iemand op de hoogte moeten stellen.
In een codicil mogen alleen maar kledingstukken, bepaalde sieraden, bepaalde boeken en tot de inboedel behorende zaken zijn opnemen. Het is dus niet mogelijk om alle sieraden aan één persoon te vermaken; de sieraden zullen stuk voor stuk moeten zijn gespecificeerd. Daarnaast kan er ook geen geldbedrag via een codicil worden nalaten.
Bijvoorbeeld van een tekst voor een codicil: het gouden herenhorloge met inscriptie, de gouden trouwring met diamant, etc.